Topic: Bulgar dili grameri

[bogutevolu]

@ ekselans

Türkçede bulgar dili grameri kitabı bulmakta zorlandığım için öncelikle kendi ihtiyacım için ingilizce bir bulgarca grameri eserini tercüme etmeye çalışıyorum. Halen tercüme işi devam ediyor. Başlangıçta sizin de belirttiğiniz dilbilgisi kavramları arasında seçim yapma sıkıntısını yaşadım. Madem bu tercüme  ciddi anlamda bir ihtiyacı karşılama istidadındadır. O halde şu tercümeyi tamamlayınca bu sefer baştan sona tarayıp buradaki kavramları dilbilgisi kurallarına uygun biçimde düzeltmemiz lazım.

İlginize teşekkürler..

[valya_bl]

Извинявам се, но бихте ли ми обяснили на кого ще послужи това- ако е за помаците- на тях за какво им е ? Българският език е достатъчно красноречив , още повече , че това е майчиният им език- нима искате да ги накарате да си мислят, че са длъжни да знаят и турски език??? На мен ми е интересно от самото любопитство и нямам нищо против да знам турски, така както е полезно човек да знае английски или френски- но човек , роден в България, закърмен с български песни и приказки , израсал сред красивата българска природа и с корени , дълбоко назад във времето и в българските земи не би трябвало да се срамува от вероизповеданието си и от името си - а ако това име е турско, не означава, че е длъжен да започва да си сменя езика- не знам дали ме разбирате-уважавам всички етноси и всички религии, но  съм на мнение, че нещата малко се преекспонират. Хазайката ми от годините, когато живеех и учех във Варна, беше роден в Силистра и беше  учила в румънско училище, говореше перфектно румънски, както и всички от това поколение там, но никога не се е смятала за румънка. Мисля, че никой никога не може да замени майчиния език . А моето мнение като на българка, с българско име  е: не се заблуждавайте, че хората имат нещо против помаците и ги смятат за друг етнос-напротив - всички мои близки и познати , хората , с  които общувам , се отнасят с голямо уважение към тях, като към българи и една от причините е именно  тази- че са съхранили българския език и самобитност. Не посягайте на това богатство на нашата национална общност , нека се опитаме да се разбираме и уважаваме не заради някаква принадлежност, а заради истинските общочовешки морални ценности, които ни обединяват и ни правят Човеци, а не българи или турци, а български граждани !! Дано ме разбирате правилно, ако не-покажете ми къде бъркам.

[Тоска]

Oppsss @valq

Tezi sa za pomacite koito jiveqt v turcia za6toto mnogo ot tqh neznaqt bylgarski. Razbirate li?

[valya_bl]

Честно казано не знаех,че има такива- но ако е за тези,които искат да научат български-съгласна съм,че е добър начин.В края на краищата всеки има право да учи каквото иска и кавото му трябва- стига да не се политизират неща, които нямат нищо общо с политиката, а са си просто нещата от живота. Искрено желая да не търсим под телето вол.

[nero]

Merhaba, öncelikle çalışmanızdan dolayı sizi kutluyorum. Gerçekten olması gereken birşeydi devamını beklıyorum. Ben aslen Bg göçmeniyim ama ne hikmetse Bg öğrenmek bir turlu nasip olmadı. Ama hiç birşeyin geç olmadığının farkında olarak çalışmanızı bende rica ediyorum.
                        nerodistyle@gmail.com

[alina]

Ben bulgaristan göçmeniyim.çok küçük yaşta oradan geldiğim için dili unuttum sadece 2-3 kelime hatırlıyorum.bulgarcayı öğrenmeye karar verdiğimde doğrudüzgün bir kaynağa ulaşamadım sizin yazdıklarınız dışında ...ellerinize sağlık .bizim gibiler için bir kaynak oldunuz lütfen devamını getirin .teşşekkürler

[bogutevolu]

DOLAYSIZ VE DOLAYLI NESNE ADILLARI (ZAMİRLERİ)  –
ЛИЧНИТЕ МЕСТОИМЕНИЯ КАТО ПРЯКО И НЕПРЯКО ДОПЪЛНЕНИЕ

Henüz özne adılları (zamirleri) denilen bir dizi adılları öğrendiniz. Adından da anlaşılacağı gibi özne adılları cümlede öznenin yerine geçen adıllardır.

Örnek:
 Maria odaya giriyor. O odaya giriyor.
Maria cümlenin öznesidir.  – Eylemi kim yapıyor?  O giriyor.

Adıl / zamir dolaysız veya dolaylı olarak davrandığı zaman farklı bir adıl dizisi kullanılır. 
Sen Maria’yı görüyorsun. Sen onu görüyorsun.
Sen öznedir.  – Eylemi kim yapıyor? – Sen görüyorsun.
Maria dolaysız nesnedir. – Kimi görüyorsun ? – Onu.
Sen Maria ile konuşuyorsun. Sen onunla konuşuyorsun. 
Sen  öznedir. Eylemi kim yapıyor ?  Sen konuşuyorsun. 
Maria dolaylı nesnedir. – Kiminle konuşuyorsun ? Onunla.

Bu yüzden Maria isminin yerini alan adıl/zamir olan “O” bir özne gibi davranır. Dolaysız nesne olarak davrandığı zaman özne “O” dur.  Dolaylı nesne gibi davrandığı zaman da özne “Ona-onunla”dır.

Şimdi bu durumun Bulgarcada nasıl olduğunu görelim.
Иван учи английски. Той учи английски.    Eylemi kim yapar? - Ivan
Ivan Türkçe öğreniyor. O Türkçe öğreniyor..   Özne (Ö)
    
Мария познава Иван. Мария го познава.   Maria kimi biliyor ? - Ivan
Maria biliyor Ivan’ı. Maria biliyor onu.   Direkt özne (DÖ)
    
Мария учи с Иван. Тя учи с него.   O kiminle çalışıyor? - Ivan
Maria İvan ile çalışıyor . O çalışıyor onunla.   Dolaylı özne (IO)    

Aşağıda direkt ve dolaylı özne zamirleri/adılları yan yana verilmiştir.

Özne zamirleri / Türkçesi/ Direct Özne Zamirleri -uzun biçim / Direkt özne zamirler- kısa biçim/
Dolaylı özne zamirleri- uzun biçim / Dolaylı özne zamirleri- kısa biçim / Türkçesi

аз    Ben   мене / мен   ме   на мене/ на мен   ми   Beni-bana

ти   sen   тебе / теб   те   на тебе/ на теб   ти   Seni-sana

той   O (eril)   него   го   на него   му   Onu-ona

тя   O (dişil)   нея   я   на нея   й   Onu-ona
то   O (nötr)   него   го   на него   му   Onu-ona
ние   Biz   нас   ни   на нас   ни   Bizi-bize

вие / Вие...Siz (resmi)...вас / Вас...ви / Ви ...на вас  на Вас   ви  Ви   Sizi-size (resmi)

те   Onlar   тях   ги   на тях   им   Onları-onlara

1. Her iki biçimde doğru kabul edilir. Fakat мене ve тебе  günlük konuşma dilinde daha sık kullanılır.
2. Eril biçim, nötr cinsiyete aynı biçimde denk gelmektedir.
3. Dolaysız zamir й, daima и (ve) bağlacında anlatılacağı üzere yazılı vurgu ile hecelenir.
4. вие, ви, вас zamirleri siz (resmi) anlamında olduğunda, büyük harfler ile yazılır.  Bakınız: Özne zamirleri..

Gördüğünüz gibi, Direkt özne ve dolaylı özne zamirleri uzun ve kısa biçimlere sahiptir. Kısa biçimler daha çok sık kullanılır, fakat uzun biçimlerin kullanlıması gereken durumlar da vardır.
 
1. Direkt özne zamiri veya dolaylı özne zamiri konusunu vurgulamak istiyorsanız:

 Direkt özne zamiri –kısa biçim:

Аз виждам Иван.    Аз го виждам.
Ben Ivan’ı gördüm    Ben onu gördüm .

Direkt özne zamiri-uzun biçim:
Аз виждам Иван (а не Мария).    Aз виждам него (не нея).
Ben Ivan’ı gördüm  (Maria’yı değil).   Ben gördüm onu (eril)
(değil onu) (dişil).
    

Dolaysız özne zamiri – kısa biçim
Мария говори на Иван.    Мария му говори.
Maria Ivan’la konuşuyor    Maria onunla konuşuyor.

Dolaysız özne zamiri-uzun biçim
Мария говори на Иван, не на Яна.    Мария говори на него, не на нея.
Maria Ivan’la konuşuyor, Yana ile değil.     Maria onunla (eril) konuşuyor, onunla (dişil) değil. .

2. Direkt özne zamirlerinin bir ön ekten sonra yer aldığında: 
Мария се разхожда с Иван.    Тя се разхожда с него.
Maria İvan ile yürüyor.   O(dişil), onunla (eril) yürüyor 
   
Има пейка под дървото.   Има пейка под него.
Ağacın altında peyke var.    Onun altında bir peyke var.

Dikkat: Direkt özne zamirlerini bir ön ek ile birlikte asla kulanamazsınız.

Direkt ve dolaylı özne zamirleri fiilden önce yer alır.

Аз го гледам, той ми се усмихва.
Ben ona (eril) baktım .   O bana baktı.
Direkt özne zamiri   Dolaylı özne zamiri

Аз му говоря, той ме слуша.
Ben onunla (eril) konuştum.     O beni dinledi. .
Dolaylı özne zamiri     Direkt özne zamiri

Tek istisnai durum: öznenin cümle içinde yutulmuş olduğu zamandır.
Аз го гледам.    Гледам го.    Ben ona baktım
    Direkt özne zamiri
Мария ми говори.   Говори ми.    O benimle konuşuyor.    Dolaylı özne zamiri
            
Aynı cümle içinde hem direkt özne zamiri, hem de dolaylı özne zamiri var olduğu zaman: dolaysız özne zamiri daha önce gelir. 

Той продава книгата на Милена. Той й я продава.
O (eril) kitabı Milena’ya satıyor.  O(eril) onu, ona satıyor
Dolaysız özne zamiri : й (на нея, на Милена)
Direkt özne zamiri: я (нея, книгата)

Майката разказва приказки на децата. Тя им ги разказва.
Anne çocuklara hikayeler anlatıyor.  O onları, onlara anlatıyor.
Dolaysız özne zamiri: им (на тях, на децата)
Direkt özne zamiri: ги (тях, приказките)
 
İki fiilli cümlelerde, zamirler ilgili olduğu fiilin hemen önünde yer almalıdır.
Onu sana anlatmak istiyorum. 
Искам да ти го кажа.

Onu onlara göndermeniz gerekir.                                                                                       Трябва да им го изпратиш.

[bogutevolu]

BULGARCA ZAMANLAR SİSTEMİ –
СИСТЕМАТА НА БЪЛГАРСКИТЕ ГЛАГОЛНИ ВРЕМЕНА –
Bölüm: 1

 Bulgarcada 9 zaman vardır. Her bir zaman kipinin temel mantığını ve kullanım kurallarını iyi anlamak çok önemlidir.

I. Şimdiki zaman: Сегашно време.

Bulgarcada şimdiki zaman (сегашно време) şimdiki zamanda gerçekleşen bir fiili yada durumu ifade etmek için kullanılır.   

Пиша – Yazarım, Yazıyorum. Yazmaktayım. (Türkçede ayrı ayrı zamanlarla ifade edilen fiil yada durum Bulgarcada bir zamanla ifade edilir.)
Спя – Uyurum, Uyuyorum, Uyumaktayım.

Türkçede hem geniş zaman (Yazarım) ve hem de şimdiki zaman (yazıyorum) Bulgarcaya şimdiki zaman - сегашно време – пиша olarak tercüme edilir.

Bu iki zaman arasındaki anlam farkı Bulgarcada fiil biçimiyle ifade edilemez. Bu ancak eklenen bazı detaylar ile mümkün olabilir.

 Yazarım (geniş zaman) - Пиша (сегашно време) - Аз умея да пиша. (Yazmayı bilirim) veya  Пиша за вестник "24 часа" - журналист съм. (24 saat gazetesine yazıyorum (yazarım) –Ben gazeteciyim.)
Yazıyorum (şimdiki zaman) - Пиша  (сегашно врeме) - В момента пиша писмо Ben şu anda bir  mektup yazıyorum).

Geçmişte başlayıp şimdiki zamanda tamamlanmış fiiller, Bulgarcada geçmiş zaman olarak kullanılır.
Geçmişte yapılmış ama şimdiki zaman ile bağlantısı olan işlerdir.

Faksı aldım (geçmiş zaman) - Получил съм факса (минало неопределено време-Belirsiz geçmiş zaman).
Fakat bazan bu durum сегашно време (şimdiki zaman) Bulgarcaya şutip kalıplarla çevrilir:
Onu 10 yıldan beri tanırım  - Познавам го от 10 години. (познавам (bilmek-tanımak) şimdiki zamandadır).

Temel kural: Fiil 10 yıl önce başlamasına rağmen halen tamamlanmamıştır ve şimdiki zamana kadar uzanmaktadır. (Ben hala onu tanırım) 

Şimdiki zamanın hikayesi  Bulgarcaya genellikle сегашно време (şimdiki zaman) biçimiyle çevrilir.

Bu şirkette 3 yıldır çalışmaktayım - Работя за тази компания от 3 години.
Sofyada 1992’den beri yaşamaktayım. - Живея в София от 1992 година.

Aynı kural – Fiil geçmiş zamanda (3 yıl önce veya 1992 yılında) başladı ve henüz tamamlanmadı ve şimdiki zamanda devam etmektedir.  ( Ben halen şirket için çalışıyorum ve Sofyada yaşıyorum)

Bütün gün boyunca uyumaktayım. - Спя цял ден.
Bütün gün boyunca henüz bitmemiştir, fiilin şimdi de devam ettiği düşünülmektedir.

Özet:

Bulgarca şimdiki zaman  (сегашно време)- Türkçede üç zamana karşılık gelmektedir. Geniş zaman, şimdiki zaman, şimdiki zamanın hikayesi…

Bazı durumlarda belirsiz geçmiş zaman Bulgarcaya şimdiki zaman сегашно време ile çevrilebilir.

Bulgarca şimdiki zaman (сегашно време)’nin diğer kullanım halleri:

1. Geniş zaman  ayrıca yakın geleceği ifade etmek için kullanılır.                                  Идвам след пет минути – 5 dakika içinde geliyorum/geleceğim.

Yada belirli bir gelecekteki fiili ifade etmek için:
Заминавам за Лондон другия месец -  Gelecek ay Londradan ayrılıyorum.
Türkçede bu durum şimdiki zamanla ifade edilir.

Yukarıdaki her iki durumda da temel fikir şudur ki: Gelecekteki fiil öngörülmektedir ve şimdiki zamana çok yakındır.  Birinci durumda fiil yüzde yüz belirli ve kesinlikle geri çevrilemez olduğundan şimdiki zaman ile ifade edilmiştir.

 2.  Bulgarcada şimdiki zamanın çok yaygın bir kullanımı Şimdiki zamanın hikayesidir. Geçmişteki bir fiili tarihsel bir bağlam içinde ifade etmek için şimdiki zaman  сегашно време kullanırız.

 България приема християнството през 864 година.                                                            Bulgaristan hristiyanlığı 864’te benimser. 

Българската армия побеждава кръстоносците в битката при Клокотница през 1230 година. Bulgar ordusu Haçlıları 1230’da Klokonitza savaşında yener.                                                                                                                                                         
Bu kullanım biçimi tarih kitaplarında, ansiklopedilerde ve her çeşit kitaplarda  yaygındır. 
Bulgarcada şimdiki zaman öğrenmek için “Bulgarcada şimdiki zamanlı fiiller” konusuna bakınız.

[bogutevolu]

BULGARCADA ŞİMDİKİ ZAMANLI FİİLLER – I. FİİL ÇEKİMİ                                                                 СЕГАШНО ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ ОТ ПЪРВО СПРЕЖЕНИЕ

Mastar fiil biçimi: Türkçede mastar denilen ve fiil köküne “mek, mak” eki eklenerek oluşturulan olmak, yapmak, etmek vb. fiil biçimleridir.

Bulgarcada mastar fiil biçimi yoktur. Bulgarcada fiilin temel biçimi; birinci tekil kişi fiil biçimidir. Sözlüklerde yer alan fiil biçimi budur.

 1. Genellikle Bulgarcada (-ая, -ея, -ия içeren, -юя ve –яя içindeki)           sesli harf + я   ile sona eren (1. tekil kişi) fiiller;  mastar fiil biçimindedirler.

Örnekler:                                                                                                                                    зная (bilmek), живея (yaşamak), пия (içmek), плюя (tükürmek), влияя (etkilemek)

İstisnalar:   –оя ile sona eren fiiller; II. mastar fiil çekimdirler.
безпокоя (се), боя се, броя, доя, кроя, стоя, строя

Bir fiilin çekimini yapmak için kelime sonundaki -я  ekini çıkarmak ve değişik kişiler için aşağıda belirtilen ekleri ilave etmek gerekir.

 Tekil   Çoğul
1. –я   1. -ем
2. -еш   2. -ете
3. - е   3. –ят

Örnek: зная – я = зна + ekler…

1. аз зная*   1. ние знаем
2. ти знаеш   2. вие знаете
3. той знае   3. те знаят
     тя знае   
     то знае
   
* 1. tekil kişinin düzensiz biçimi olan знам  günlük konuşma dilinde çok sık kullanılır. Her iki biçimi de doğrudur. 

Bunlar olumlu biçimlerdir !

Türkçede olumsuz biçim fiile ses uyumuna göre (ma, me, mi, mı, mu, mü) eki eklenerek kurulur.

Biliyorum. Bilmiyorum.                                                                                             
Yaptı.     Yapmadı. 
Gelecek.    Gelmeyecek. 
Oluyor.    Olmuyor. 
Seviyor.    Sevmiyor. 
Gülüyor.    Gülmüyor.

Bulgarcada fiilin olumsuz biçimini elde etmek için gereken şey yalnızca; özne zamiri yada isim  ile fiil arasına не olumsuzluk takısının konulmasıdır.

1. аз не зная   1. ние не знаем
2. ти не знаеш   2. вие не знаете
3. той не знае   3. те не знаят
     тя не знае   
     то не знае   
    
Мария знае английски.   Maria  Türkçe bilir (konuşur)
Мария не знае немски.   Maria Almanca bilmez (konuşmaz)
    
2. (1. tekil kişi)   –a ile sona eren bazı fiiller I. Fiil çekimidir.   
-жа, -ча veya –ша ile sona eren bir çok fiil I.fiil çekimi değildir.
Ancak bazı istisnaları vardır: мажа, режа, стрижа, дъвча, плача, бърша, реша gibi fiiller I. Fiil Çekimidirler.
Diğer -a (-ба, -га, -да, -за, -ка, -на, -ра, -та) ile sona eren fiiller I. Fiil çekimidirler.

 Son eklerin listesi tam değilse de bu liste referans olarak kullanılabilecek kadar yaygın olan fiilleri içermektedir.

 Örnekler: чета (okumak), пиша (yazmak), мога (yapabilmek).
Bir fiilin kip çekimini yapabilmek için –a son ekini kaldırmak ve değişik kişilere ait son ekleri eklemek gerekmektedir.
 
Tekil   Çoğul
1. –а   1. -ем
2. -еш   2. -ете
3. - е   3. –ат

Örnek: чета – а = чет + son ekler

1. аз чета    1. ние четем
2. ти четеш   2. вие четете
3. той чете    3. те четат
     тя чете   
     то чете   
 
Gördüğünüz gibi son ekler aynıdır; 1.tekil kişi fiil –a or –я ve 3. .çoğul kişi –ат, -ят hariç olarak..
Bunlar olumlu biçimleridir.

Negative biçimleri elde etmek için özne zamiri (yada isim) ile fiil arasına не olumsuzluk ekini koymak gerekir.

 1. аз не чета    1. ние не четем
2. ти не четеш   2. вие не четете
3. той не чете    3. те не четат
     тя не чете    
     то не чете   
    
Иван чете вестник сутрин.   Ivan sabah gazete okuyor.
Мария не чете вестници.   Maria gazete okumaz.

Ям ile sona eren fiillerdeki –м dahi I. Fiil çekimidir. Bu fiil, яд- düzensiz fiil köküne sahip olduğundan  I. Fiil çekimi için (1.tekil kişi hariç) son ekler ilave ederiz.  Formlar aşağıda verilmiştir.

 1. аз ям    1. ние ядем
2. ти ядеш   2. вие ядете
3. той яде    3. те ядат
     тя яде   
     то яде   

BULGARCADA ŞİMDİKİ ZAMANLI FİİLLER – II. FİİL ÇEKİMİ – 
СЕГАШНО ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ ОТ ВТОРО СПРЕЖЕНИЕ

 Türkçede fiilin ana formu mastardır. Fiil köküne eklenen –mek, -mak ile oluşturulur. Yapmak, etmek, gitmek gibi…

Bugarcada fiillerin mastar biçimi (eylemlik) bulunmaz.  Bulgarcada fiillerin ana formu 1.tekil kişi için kullanılan biçimdir. Sözlüklerde bu biçim bulunmaktadır.

  Bulgarcada sessiz harf + я ile sona eren fiiller genellikle  II. Fiil çekimidirler.

Örnekler: вървя (yürümek), говоря (konuşmak), правя (yapmak), ходя (gitmek, yürümek), работя (çalışmak, işlemek), мисля (düşünmek) vb.

İstisnalar: дремя, капя, къпя, хапя, щипя  bunlar I. Fiil çekimidirler.
Bir fiilin çekimini yapmak için –я son ekini kaldırıp, yerine değişik kişiler için uygun son ekleri eklemek gerekir.
 
tekil    çoğul
1. –я   1. -им
2. –иш   2. -ите
3. –и   3. –ят

Örnek: говоря – я = говор + son ekler…

1. аз говоря    1. ние говорим
2. ти говориш   2. вие говорите
3. той говори   3. тe говорят
     тя говори   
     то говори   
Bunlar olumlu biçimlerdir.

Türkçede fiilin olumsuz biçimi için  -ma, -me eki kullanılır.
Bilirim.
Bilmem.

Bulgarcada, olumsuz biçim oluşturmak için yalnızca özne zamiri (veya isim) ile fiil arasına не  olumsuzluk eki konulur. 

1. аз не говоря    1. ние не говорим
2. ти не говориш   2. вие не говорите
3. той не говори   3. тe не говорят
     тя не говори   
     то не говори   
    
Мария говори испански.   Maria İspanyolca konuşur.
Мария не говори китайски.   Maria Çince konuşamaz.

2. -жа, -ча veya -ша ile sona eren fiiller genellikle II. fiil çekimidirler.
Birkaç istisna vardır: мажа, режа, стрижа, дъвча, плача, бърша, реша
Bunlar I. Fiil çekimidirler.

Örnekler: служа (hizmet etmek), уча (ders çalışmak, öğrenmek), пуша (sigara içmek)
Fiilin çekimi yapmak için  gereken şey: -a  son ekini çıkarmak ve yerine değişik kişiler için uygun II. Fiil çekimi son eklerini koymaktır. 

tekil    çoğul
1. –а   1. -им
2. –иш   2. -ите
3. –и   3. –ат

Örnek: уча – а = уч + son ekler…

1. аз уча    1. ние учим
2. ти учиш   2. вие учите
3. той учи   3. те учат
     тя учи   
     то учи
   
Gördüğünüz gibi son ekler aynıdır: 1. tekil kişi için –a veya –я, ve 3. çoğul kişi için –ат, -ят harç olarak
Bunlar olumlu biçimlerdir.

Olumsuz biçim oluşturmak için  özne zamiri (veya isim) ile fiil arasına не  olumsuzluk ekini eklemek gerekir. 

1.аз не уча    1.ние не учим
2.ти не учиш   2.вие не учите
3.той не учи   3.те не учат
тя не учи   
то не учи   
    
Повечето студенти учат за изпит.   Öğrencilerin çoğu sınavlara çalışıyorlar. 
Някои студенти не учат за изпит.   Bazı öğrenciler sınavlara çalışmıyor. 
 
Özet:

Bulgarcada fiillerin mastar biçimi yoktur. Sözlüklerde bulunan bfiçimi: 1. tekil kişiye ait fiildir.
 (1. tekil kişiye göre) -a veya –я ile sona eren fiiller hem I. Hem de II. Fiil çekimidirler.
Birinci ve ikinci fiil çekimlerine ait fiillerin karşılaştırmalı bir tablosu: 
       1. fiil çekimi   2. fiil çekimi
1. tekil kişi    аз   -а, -я   -а, -я
2. tekil kişi   ти   -еш   -иш
3. tekil kişi   той, тя, то   -е   -и
           
1. çoğul kişiler   ние   -ем   -им
2. çoğul kişiler   вие    -ете   -ите
3. çoğul kişiler   те   -ат, -ят   -ат, -ят

[bogutevolu]

BULGARCA ŞİMDİKİ ZAMANLI FİİLLER- III. FİİL ÇEKİMİ:                                                        СЕГАШНО ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ ОТ ТРЕТО СПРЕЖЕНИЕ

Türkçede fiilin ana formu mastardır ve fiil köküne –mek, -mak eklemekle oluşturulur.  Bulgarcada fiillerin mastar biçimi yoktur. Onun yerine 1. tekil kişi fiiller sözlüklerde yer alır.

Bulgarcada –м (-ам, -ям) ile sona eren fiiller III. Fiil çekimidirler. 

Örnekler: искам (istemek), обичам (sevmek), обиждам (aşağılamak), забравям (unutmak), променям (değiştirmek).

İstisna: ям fiili I. Fiil çekimidir.

1.–ам ile sona eren fiiller.

Fiilin çekimini yapmak için gerekli olan şey: sonundaki -ам  son ekini kaldırmak ve yerine değişik kişilere uygun gelen son ekleri eklemektir. 

tekil    Çoğul
1. –ам   1. –аме
2. –аш   2. –ате
3. -а   3. –ат

Örnek: искам – ам = иск + son ekler …

1. аз искам    1. ние искаме
2. ти искаш   2. вие искате
3. той иска   3. те искат
     тя иска   
     то иска   

2.–ям ile sona eren fiiller:

Fiilin çekimini yapmak için gerekli olan şey: sonundaki -ям  son ekini kaldırmak ve yerine değişik kişilere uygun gelen son ekleri eklemektir. 

tekil    çoğul
1. –ям   1. –яме
2. –яш   2. –яте
3. -я   3. –ят

Örnek 2: забравям – ям = забрав + son ekler…

1. аз забравям    1. ние забравяме
2. ти забравяш   2. вие забравяте
3. той забравя   3. те забравят
     тя забравя   
     то забравя   
 
Bunlar olumlu biçimlerdir.

Türkçede olumsuz biçim –ma olumsuzluk eki kullanılarak yapılır.
 Bilirim.  Bilmem.
Olumsuz biçim oluşturmak için  özne zamiri (veya isim) ile fiil arasına не  olumsuzluk ekini eklemek gerekir. 

1. аз не искам    1. ние не искаме
2. ти не искаш   2. вие не искате
3. той не иска   3. те не искат
     тя не иска   
     то не иска   
    
1. аз не забравям   1. ние не забравяме
2. ти не забравяш   2. вие не забравяте
3. той не забравя   3. те не забравят
     тя не забравя   
     то не забравя   
    
Той не иска да излиза тази вечер.   O bu gece dışarı çıkmak istemiyor.
    
Bulgarcada fiillerin yüzde doksanı  III. Fiil çekimidirler.

Özet:

Bulgarcada fiilerin mastar hali yoktur. Sözlüklerde 1.tekil kişiye ait fiil yer alır.
(1. tekil kişilerde)  -a veya –я ile sona eren fiiller hem 1. ve hem de 2. fiil çekimindedirler. 
 (1. tekil kişilerde)  -aм veya –ям ile sona eren fiiller 3. fiil çekimidirler.

        I. fiil çekimi   II. fiil çekimi   III. fiil çekimi
1.tekil kişi    аз   -а, -я   -а, -я   -ам, -ям
2. tekil kişi   ти   -еш   -иш   -аш, -яш
3. tekil kişi   той, тя, то   -е   -и   -а, -я
               
1. çoğul kişiler   ние   -ем   -им   -аме, -яме
2. çoğul kişiler   вие    -ете   -ите   -ате, -яте
3. çoğul kişiler    те   -ат, -ят   -ат, -ят   -ат, -ят


"ИМА" AND “НЯМА” KELİMELERİNİN KİŞİSEL OLMAYAN BİÇİMLERİ                                                      БЕЗЛИЧНИТЕ ФОРМИ “ИМА” И “НЯМА”

 Bulgarcada “имам” fiilinin anlamı “sahip olmak”tır. “vardır” anlamındadır.

аз имам   Benim var
ти имаш   Senin var
той има   Onun var (eril)
тя има   Onun var (dişil)
то има   Onun var(nötr)
    
ние имаме   Bizim var
вие имате   Sizin var
те имат   Onların var

3.tekil şahıs için “има”  fiili Bulgarcada kişisel olmayan biçim olarak “vardır” manasında kullanılır. 

 Örnekler:
Има книга на масата.
Masa üzerinde bir kitap vardır.  (tekil)
Има много дървета в гората.
Ormanda bir çok ağaç vardır.  (çoğul)

Olumsuz biçim oluşturmak için özne zamiri (veya isim) ile fiil arasına “не” olumsuzluk eki eklediğimizi hatırlayalım.

 Örneğin:
той иска…   O ister…
той не иска…   O istemez…
тя е…   O…….. dur. (dişil)
тя не е…   O …….. değildir. (dişil)

“имам”  fiilinin olumsuz biçim bu yolla oluşturulmaz.  Bulgarcada  sahip olmamayı ifade eden “нямам” “benim yok” fiili bulunur. 

аз нямам    Benim yok
ти нямаш Senin yok
той няма    Onun yok (eril)
тя няма    Onun yok (dişil)
той няма    Onun yok (nötr)
    
ние нямаме  Bizim yok
вие нямате  Sizin yok
те нямат   Onların yok

3. tekil kişi “няма” fiili Bulgarcada kişisel olmayan biçim olarak Türkçede  “Yoktur” anlamında kullanılır.

 Örnekler:

Няма химикал в чантата. /  Çantada kalem yoktur.
Няма нищо на масата.    /   Masanın üzerinde hiçbir şey yoktur.
Няма никого у дома.      /   Evde kimse yok.
Няма (никакви) хора на улицата.  /   Caddede hiç kimse yok.

Kişisel olmayan biçim  няма fiili; ayrıca Bulgarcada gelecek zamanda olumsuz biçim oluşturmak için kullanılır.

[bogutevolu]

İSİMLERİN HİTAP BİÇİMİ                                                                                              ЗВАТЕЛНА ФОРМА НА СЪЩЕСТВИТЕЛНИТЕ ИМЕНА

Bulgarcada özel isimler ve isimlerin onlara hitap edildiğinde kullanılan özel biçimleri vardır.  Bunlara hitap biçimi denir. 
 
 I. Eril isimlerin hitap biçimi
Eril isimler ve özel isimlerin hitap biçimi  - e, -ю son ekleri eklenerek oluşturulur. 

Örnekler:
господин (Bay)    господине
доктор   докторе
професор   професоре
Иван   Иване
Петър    Петре
Димитър    Димитре
учител (öğrenci)   учителю
приятел (arkadaş)   приятелю

Bazı isimler son hecede ъ sesinin düşmesi gibi ses değişikliklerine uğrar. Петър ve Димитър ‘da olduğu gibi...
Sesli harfle sona eren eril isimlerin değişik hitap biçimi yoktur
чичо (amca), дядо (dede), Петко (erkek ismi)

II. Dişil isimlerin hitap biçimi

Dişil isimlerin hitap biçimi -a  son ekinin; -o veya –e  son ekleriyle değiştirilmesiyle  oluşturulur. 

Örnekler:
майка (anne)   майко
сестра (kızkardeş)   сестро
леля (hala-teyze)   лельо (Unutma ki: я = й+а yada й+ъ)
госпожа (Bayan-evli)   госпожо
госпожица (Bayan-evlenmemiş   госпожице
хазайка (toprak sahibi hanımefendi)   хазайке

Sessiz harfle sona eren dişil  isimlerin hitap biçimi yoktur. 

–я ile sona eren dişil isimlerin hitap biçimi; sondaki я, йo veya ьо ile değiştirilerek oluşturulur.     
Мария   Марийо
Надя    Надьо
Fakat bu biçimler artık kullanılmıyor. Kaba olarak algılanmaktadır. Onun yerine asıl biçimleri olan Мария, Надя ‘nın kullanılması tercih edilmelidir. 

-ка ile ile sona eren dişil isimlerin hitap biçimi vardır.
Иванка   Иванке
Донка    Донке

Nötr cinsli isimler, çoğul isimler ve –o ile sona eren özel isimlerin değişik biçimli hitap şekilleri yoktur. 

господа (baylar)   господа
госпожи (bayanlar)   госпожи
Тошо (Тодор - kısa şekli)   Тошо
Иво (Ивайло – kısa şekli)   Иво
 
OLUMSUZLUK – ОТРИЦАНИЕ

Türkçede olumsuz bir cümleyi olumlu bir cümleden kurabilirsiniz.

 1. –me, -ma  olumsuzluk eki kullanarak:
Mektup yazıyor. – Mektup yazmıyor.
 O Bulgarca öğreniyor. --  O Bulgarca öğrenmiyor.
 Veya:
2. Değil veya yok kelimesi ekleyerek.
Mutluyum.    --  Mutlu değilim.
 Onun bir çok arkadaşı vardır.  Onun hiç arkadaşı yok.
Bulgarcada olumlu bir cümleden olumsuz bir cümle kurmak için gereken şey sadece özne zamiri ( veya isim) ile fiil arasına  “не” olusuzluk edatını koymaktır.
 
Ти пишеш писмо.    Sen mektup yazıyorsun.
Ти не пишеш писмо.   Sen mektup yazmıyorsun.
    
Той учи български.   O Bulgarca öğreniyor.
Той не учи български.   O Bulgarca öğrenmiyor.
    
Аз съм щастлив.   Ben mutluyum
Аз не съм щастлив.   Ben mutlu değilim    

Bir sorunun cevabı olumsuz olduğu vakit,  “hayır” sözcüğü iki defa belirir.
 Искаш ли бира? -  Bira istiyor musun ?
 Не, не искам.  – Hayır, istemiyorum.
 Bu durum Bulgarcada olumsuz cümle oluşturmanın şemasını göstermektedir.

 Bazı olumlu cümleler ve onların olumsuz karşılıkları:
нещо    Bir şey   нищо   Hiç birşey
някого   birisi   никого   Hiçbiri, hiç kimse
някой   Birisi, bir kimse    никой   Hiçbiri, Hiç kimse
някога   bazan   никога   Asla, hiçbir zaman

Örnekler:
Знаеш ли нещо за Мария?
Maria hakkında bir şey biliyor musun ?
Не, не зная нищо.
Hayır, hiçbir şey bilmiyorum.

някой ve  някого (никой ve никого ile ilgili olarak) arasındaki fark:
някой ve никой: cümle içinde özne olarak yer aldıkları zaman kullanılır.
Някого ve никого: cümle içinde tümleç olarak yer aldığı zaman kullanılır.

Örneğin:
Някой е оставил съобщение на телефонния секретар.
Birisi telefon sekretere bir mesaj bırakmış.
Някой (birisi) bu eylemi yapmış. Bu yüzden cümlenin öznesidir.

Никой не те е търсил докато беше навън.
Hiç kimse sen dışarıda iken seni sormadı.
Никой (hiçkimse) bu eylemi yaptı. Bu yüzden cümlenin öznesidir.

Ти познаваш ли някого в Англия?
İngiltere’de hiç kimseyi tanıyor musun ? 
Ти (sen) eylemi yaptı. Bu yüzden cümlenin öznesidir.  Някого (hiç kimse)  doğrudan tümleçtir.

Не, не познавам никого .
Hiç kimseyi tanımıyorum. 
Аз (ben) bu eylemi yaptı. Bu yüzden cümlenin öznesidir. Никого (hiç kimse) doğrudan tümleçtir.

Dikkat: Çifte olumsuzluk
 Bulgarcada çifte olumsuzluk mümkündür. 

Не виждам никого.
Hiç kimseyi görmüyorum.
Никога не съм бил в Япония.
Japonyada hiç bulunmadım.
 
BULGARCA  GELECEK ZAMANLI  FİİLLER
БЪДЕЩЕ ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ В БЪЛГАРСКИЯ ЕЗИК

Bulgarcada gelecek zamanlı fiiller; özne zamiri ile şimdiki zamanlı fiil  arasına  ще  edatı ekleyerek oluşturulur. 

Örnekler:

I. fiil çekimi:
Present       Future
живея   yaşamak   ще живея
1. аз живея   аз ще живея
2. ти живееш   ти ще живееш
3. той       той    
    тя   живее   тя    ще живее
    то       то   
1. ние живеем   ние ще живеем
2. вие живеете   вие ще живеете
3. те живеят   те ще живеят
    
II. fiil çekimi:
Present       Future
уча    Ders çalışmak   ще уча
1. аз уча   аз ще уча
2. ти учиш   ти ще учиш
3. той       той    
тя    учи   тя    ще учи
то       то   
1. ние учим   ние ще учим
2. вие учите   вие ще учите
3. те учат   те ще учат

III. fiil çekimi:
Present       Future
обичам   sevmek   ще обичам
1. аз обичам   аз ще обичам
2. ти обичаш   ти ще обичаш
3. той       той    
    тя    обича   тя   ще обича
    то       то   
1. ние обичаме   ние ще обичаме
2. вие обичате   вие ще обичате
3. те обичат   те ще обичат

съм (olmak) fiilinin gelecek zamanı:
съм  fiilinin gelecek zaman için iki biçimi vardır.  Onlardan biri Şimdiki zaman + ще  edatı…
 
Present       Future
1. аз съм   аз ще съм
2. ти си   ти ще си
3. той       той   
    тя   е   тя   ще е
    то       то   
1. ние сме   ние ще сме
2. вие сте   вие ще сте
3. те са   те ще са

Diğer biçimi ise düzensizdir.  бъд  köküne I. Fiil çekimi son ekleri eklenerek oluşturulur. 
1. аз ще бъда
2. ти ще бъдеш
3. той   
    тя    ще бъде
    то   
1. ние ще бъдем
2. вие ще бъдете
3. те ще бъдат

Düzensiz biçimi daha yaygın olarak kullanılır. Ancak her iki biçim de doğru kabul edilir. 

[bogutevolu]

İngilizceden tercüme ettiğimiz Bulgarca Grameri böylece tamamlandı. Gördüğünüz gibi maalesef burada sadece Bulgarcada zamanlardan sadece ikisi yani geniş zaman ve gelecek zaman var. Şimdi eğer bulursam bulgarcada zamanları tam olarak açıklayan bir kaynağı buraya eklemek iyi olacak. Eğer sizler bulursanız bana gönderin. Tercüme edip buraya ekleyelim.

Daha önce bildirdiğim gibi mail gönderenlere bunun tamamını göndereceğim.

[cuneyt]

benim ders ile ilgili çalışmalarım devam ediyor. Alfabeyi söktüm. Artık Kelimeleri kiril alfabesi üzerinden de okuyabiliyorum.

Ayrıca 3 günlük Sofya 2 günlük Burgas gezisi yaptım. Bulgaristan'ın havasını soluma fırsatımda oldu.

Şimdi, bayram ertesinde yeniden vizeye başvuru yapıp, burgas - varna - plovdiv - sofya gezisi yapacağım.

Bulgarcam yavaş yavaş ilerliyecek sanırım. Bende yazmış olduğunuz bu tercümeler üzerinden çalışmalarıma devam ediyorum.

Bu değerli katkınız için yeniden teşekkür ederim.

Ayrıca, çalışmanın son halini yeniden gönderdiğiniz için çok teşekkür ederim. 9 zamanın 2 tanesi bitti. Kalan zamanlarıda bulduğumuz sanırım bu iş tamam olmuş olacak. 

Teşekkürler

[bogutevolu]

Bir dil ancak konuşulduğu ortamda öğrenilebilir. Siz bu imkanı bulmuşsunuz..
Bir dilin öğrenilmesinde bir çocuğun kendi ana dilini öğrenme aşamaları taklit edilirse doğal yöntem ile o dil öğrenilmiş olur. Bir çocuğun kendi dilini öğrenme aşamaları:
1-Duyma-işitme aşaması: Bu aşamada çocuk sadece kulağı ile kendisine hiç bir anlam ifade etmeyen sesleri işitir. Bu aşamada anlam söz konusu değildir.
2-Duyduklarını tekrarlama aşaması: Bu aşamada yine anlamasa da duyduğu kelimeleri tekrarlar. Ancak giderek bağımsız kelimeleri birbirinden ayırteder.
3-Anlama aşaması: Çocuk bu aşamada kelimelerin manasını ve ne için sözlenmiş olduğunu anlamaya başlar. Yani ses ve hece  öbeklerinden oluşan kelimeler anlamlı bütünlere dönüşür. Çocuk artık duyduğu kelime ve cümleleri anlar.
4- Konuşma aşaması: Çocuk artık konuşmaya başlar. Önce basit kelime tekrarları giderek bir kaç kelimelik basit cümlelere dönüşür. En sonunda konuşma aşaması tamamlanır.
5- Okuma ve yazma aşamaları genellikle 5 yaşından sonra çocuğun okula gitme dönemine aittir. Bundan kastettiğim şudur: Bir dili öğrenmek için biz bu doğal yöntemin tam tersini uyguladığımız için çok zorluk çekiyoruz. Yani önce o dilin okuryazarlığından işe girişince hatta gramerle işe başlayınca çok zor bir yöne sapmış oluyoruz.

Ben temel eğitim sistemimiz gereği öğrendiğim bütün dilleri bu doğal olmayan yöntemle öğrendiğim için öğrendiğim dil konuşma dilinden uzak gramer temelli okuryazar dili oluyor. Yani bir dili çok iyi biliyorsunuz, ama iyi konuşamıyorsunuz.

Bence ilk iş olarak günlük konuşma dilini öğrenip ondan sonra okuma-yazma  ve gramere  geçmeli...

[Тоска]

Бъдеще време - Gelecek zaman

Gelecek zamanı belirtmek için bulgarcada iki farklı ek kullanılır. Olumlu (pozitif) gelecek zamanı belirtmek için ЩЕ (şte) ve olumsuz (negatif) gelecek zamanı belirtmek için НЯМА ДА (nyama da) ekleri kullanılır. Ayrıca bulgarcada çoğu zamanlarda olduğu gibi fiiler şahıs zamirlerine göre değişir.

Olumlu gelecek zaman
Tablo




Olumsuz gelecek zaman
Tablo



*Conjugation olarak belirtilen dikey tablolarda ise fiilin çekimleri yer almaktadır.

** Resmi bulgarcada ЩЕ (şte) şeklini almış olumlu gelecek zaman ekinin kökeni pomak şivelerinde sıkça yer alan ША (şa) ekine dayanır. Makedon şivelerinde ise aynı ek için KE kullanılmaktadır.